yusuf-has-hacip.webp
Kutadgu Bilig: Mutluluğun ve Adaletin Kitabı
1069-1070 yıllarında yazılan bu eser, Yusuf Has Hacib'in Balasagun’da başladığı ve Kaşgar’da tamamladığı bir devlet rehberidir. Eser, Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur. Eserin dili Karahanlı Türkçesidir ve Doğu Türkçesi'nin en erken örneklerinden biridir.Eserde dört ana karakter üzerinden ideal bir devlet yapısı anlatılır:
- Kün-Toğdı (Hükümdar): Adalet
- Ay-Toldı (Vezir): Mutluluk
- Ögdülmiş (Vezirin oğlu): Akıl
- Odgurmış (Derviş): Akıbet, yani hayatın sonu ve dünyadan el etek çekmek
Bu karakterler sembolik olarak ideal devletin unsurlarını temsil eder. Yusuf Has Hacib, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde nasıl bir ahlak düzeni kurulması gerektiği üzerine düşüncelerini şiirsel bir üslupla ifade eder.
Düşünsel Derinliği
- Adaletin, sadece hükümdarın değil, toplumun tüm kesimlerine yansıyan bir erdem olduğunu savunur.
- Hükümdarın halka karşı sorumluluğu olduğu fikrini işler.
- Din, ahlak, hukuk, bilgi ve yönetim ilişkisini dengeli bir biçimde harmanlar.
- Bilginin mutlulukla olan ilişkisini temellendirir: Bilgili insan, hem kendine hem topluma fayda sağlar.
Tarihsel Önemi
- Kutadgu Bilig, Türk kültür tarihinde İslamiyet sonrası ilk büyük siyasal ve felsefi metindir.
- Türk dilinin devlet dili olmasında ve yazı dili olarak şekillenmesinde öncü bir rol oynamıştır.
- Eserin orijinali günümüze kadar ulaşmış ve çeşitli yazmalarla korunmuştur (Viyana, Kahire, Fergana nüshaları).
Mirası
- Yusuf Has Hacib, günümüzde edebiyat, siyaset bilimi, felsefe ve hatta kamu yönetimi bölümlerinde hâlâ tartışılan bir düşünürdür.
- Türkistan coğrafyasında "bilgeliğin babası" olarak anılır.
- Türkiye’de bazı üniversiteler, okullar ve enstitüler onun adını taşımaktadır.
- Önceki Konu
