Ponza Taşı

Ponza taşı (ya da pomza taşı), volkanik bir kayaç olan ponzanın bir türüdür. Bu taş, genellikle açık renkli, hafif ve gözeneklidir. Genellikle İtalya, Yunanistan, Türkiye, ABD ve Endonezya gibi volkanik faaliyetlerin yoğun olduğu bölgelerde bulunur.

Türkçede ponza taşı, sünger taşı, köpüktaşı, topuk taşı, hışırtaşı, nasırtaşı, küvek gibi adlarla da bilinir.

Çevre dostu bir malzeme olarak kabul edilir, çünkü doğal olarak oluşur ve geri dönüştürülebilir. Çok yönlü kullanım alanları ve benzersiz fiziksel özellikleri nedeniyle günlük yaşamda ve endüstriyel uygulamalarda yaygın olarak tercih edilmektedir.

Özellikleri​

Ponza taşı çok hafif bir yapıya sahiptir, çünkü içinde birçok küçük hava boşluğu bulunur. Doğal bir aşındırıcıdır ve bu nedenle çeşitli temizlik ve cilalama işlemlerinde kullanılır.

Ponza taşı ısıyı iyi yalıtabilir, bu da onu çeşitli inşaat uygulamalarında ideal kılar. Birçok kimyasal maddeye karşı dayanıklıdır. Yüksek gözeneklilik oranı sayesinde suyu ve diğer sıvıları emebilir.

Tarihçe​

Ponza madeninin ilk olarak Antik Yunan zamanında kullanıldığı tahmin ediliyor. MÖ 1. yüzyılda Vitruvio’ya ait mimari özette ponza taşından bahsedilmektedir. Vitruvio; yığınları sudan hafif, bu nedenle de yüzücü olarak tanımlar. Ayrıca suyu emmediğini ve hijyenik olduğunu da belirtir. Eski Romalılar zamanında ponza taşı çoğunlukla termal banyoların ve tapınakların yapımında kullanılmıştır. Bu eserlerin bazıları halen görülebilir. Bu dönemlere ait en belirgin örnekler Roma Pantheonu ve İstanbul’daki Ayasofya Kilisesi’dir. Almanya’da ise 1800'lü yıllarda Renanya bölgesinde kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa genelinde ise ponza taşına ilgi gösterilmemiştir. ABD'de ise ponza taşının yapı malzemesi olarak kullanılması 18. yüzyılın ortalarında Kaliforniya’da başlamıştır. Son 30 yıl içerisinde ise teknolojinin gelişmesi ve çevre bilincinin artması ponza taşının kullanımını yaygınlaştırmıştır. Türkiye’de üretimine ilk olarak 1988 yılında başlandı.

Oluşumu​

Dünya kabuğunun derinliklerinde, bazaltın kısmi erimesiyle oluşan magma cepleri bulunmaktadır. Çok yüksek basınçta bu magma normal koşullarda sıvı ya da gaz olabilecek tüm maddeleri emer. (H2O, CO2, F) Zaman içerisinde, bu magma cepleri üzerindeki basınç, yer hareketlerinin etkisiyle azalır. Yer hareketleri meydana geldiğinde, volkanik bir patlama başlar ve bu gazlar magmanın içinden püskürür. Gazların serbest kalmasıyla magmanın yapışkanlığı çok hızlı şekilde artar ve katılaştırma ısısı yükselir. Böylece magma köpürür, parçalara ayrılır ve ponza taşı diye bildigimiz maddeyi oluşturur. Bu madde kraterden havaya çok büyük bir gaz patlamasıyla atılır ve çevreye dağılır. Ponza, çok ani soğumasından dolayı kristalize olmaya zaman bulamaz. Katılaştığında içinde çözünen buhar aniden salınır ve püskürerek gözenekli yapıyı oluşturur. Bu şartlar oluştuğunda her tür lav, ponza haline gelebilir.

Kullanım Alanları​

İnşaat: Ponza taşı, hafif beton ve yalıtım malzemelerinde kullanılır. Gözenekli yapısı, ısı ve ses yalıtımı sağlar.
Temizlik ve Kişisel Bakım: Ponza taşı, nasırları ve ölü deriyi temizlemek için ayak törpüsü olarak yaygın bir şekilde kullanılır.
Endüstriyel Kullanımlar: Ponza taşı, tekstil endüstrisinde kot pantolonların taşlanması işleminde kullanılır. Ayrıca cilalama ve aşındırma işlemlerinde de kullanılır.
Tarım: Toprak iyileştirici olarak kullanılır, çünkü toprağın su tutma kapasitesini artırır ve havalandırmayı iyileştirir.
Sanat ve El Sanatları: Ponza taşı, hafifliği ve işlenebilirliği nedeniyle çeşitli sanat ve el sanatı projelerinde kullanılabilir.