Dornier Do X - Uçan Bot

Dornier Do X, 1929'da Almanya'nın Dornier şirketi tarafından üretildiğinde dünyanın en büyük, en ağır ve en güçlü uçan botuydu. İlk olarak 1924'te Claude Dornier tarafından tasarlandı, planlaması 1925'in sonlarında başladı ve daha sonra 240.000 çalışma saati ile Haziran 1929'da tamamlandı.

Do X, Alman Ulaştırma Bakanlığı tarafından finanse edildi ve Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Almanya tarafından belirlenen hız ve menzil sınırlarını aşan herhangi bir uçağın inşa edilmesini yasaklayan Versailles Antlaşması'nın koşullarını aşmak için, Konstanz Gölü'nün İsviçre tarafındaki Altenrhein'de özel olarak tasarlanmış bir tesis inşa edildi.

Uçak halk arasında popülerdi, ancak ticari ilgi eksikliği ve bir dizi ölümcül olmayan kaza, üçten fazla örneğin inşa edilmesini engelledi.

Do X, yarı konsollu bir tek kanatlı uçaktı. Do X'in, ağır keten kumaşla kaplanmış, alüminyum boyayla kaplanmış çelik takviyeli duralumin çerçeveden oluşan kanatları olan, tamamı duralumin bir gövdesi vardı.

Başlangıçta, altı traktör pervanesi ve altı itici, kanadın üzerindeki altı dikme monteli motor yuvasına monte edilmiş, tandem itme-çekme konfigürasyonlu montajlarda on iki adet 391 kW (524 hp) Siemens yapımı Bristol Jüpiter radyal motorla çalıştırılıyordu. Montajları stabilize etmek için motor kaportaları yardımcı bir kanatla birleştirildi. Hava soğutmalı Jüpiter motorları aşırı ısınmaya eğilimliydi ve Do X'i zar zor 425 m yüksekliğe kaldırabiliyordu. Motorlar, 12 gaz kolunu kontrol eden ve 12 gösterge setini izleyen bir uçuş mühendisi tarafından yönetiliyordu. Pilot, deniz gemilerinde kullanılan sisteme benzer şekilde, motor sipariş telgrafını kullanarak, güç ayarını yapması için mühendise bir talep iletirdi. Uçağın birçok yönü, bir geminin köprüsüne güçlü bir benzerlik gösteren uçuş güvertesi de dahil olmak üzere, zamanın denizcilik düzenlemelerini yansıtıyordu. 1930'da 103 uçuşu tamamladıktan sonra Do X, 455 kW (610 hp) Curtiss V-1570 "Conqueror" su soğutmalı V-12 motorlarla yeniden donatıldı. Ancak o zaman Atlantik'i geçmek için gerekli olan 500 m yüksekliğe ulaşabildi. Dornier, uçan tekneyi uzun mesafeli uçuşlarda 66, kısa uçuşlarda ise 100 yolcu taşıyacak şekilde tasarladı.

Lüks yolcu konaklama birimleri transatlantik gemilerin standartlarına yaklaştı. Üç güverte vardı. Ana güvertede Amerikan barı olan bir sigara içme odası, bir yemek salonu ve 66 yolcu için oturma yeri vardı; bu aynı zamanda gece uçuşları için uyku yataklarına da dönüştürülebilirdi. Yolcu alanlarının arka tarafında tamamen elektrikli bir mutfak, tuvaletler ve kargo ambarı vardı. Kokpit, seyir ofisi, motor kontrol ve radyo odaları üst güvertedeydi. Alt güvertede yakıt depoları ve dokuz adet su geçirmez bölme bulunuyordu; bunlardan yalnızca yedi tanesi tam yüzdürme sağlamak için gerekliydi. Daha sonraki Boeing 314'e benzer şekilde Do X, geleneksel kanat şamandıralarından yoksundu, bunun yerine gemiyi suda dengelemek için gövdeye monte edilmiş "kök kanatlar" kullanıyordu ve bu aynı zamanda yolcular için binme platformları olarak da ikiye katlanıyordu.

Toplamda üç Do X inşa edildi. Orijinali Dornier tarafından işletiliyordu ve İtalya'dan gelen siparişlere göre diğer iki makine. Umberto Maddalena (kayıtlı I-REDI) adlı X2 ve Alessandro Guidoni (kayıtlı I-ABBN) adlı X3. İtalyan çeşitleri biraz daha büyüktü ve farklı bir güç ünitesi ve motor takozları kullanıyordu. Dornier, X2'nin o dönemde dünyanın en büyük uçağı olduğunu iddia etti. Her biri Fiat A-22R V12 su soğutmalı motorlarla güçlendirildi ve altı motor yatağı aerodinamik bir kaportayla kaplandı.

Do X'in önerilen geliştirilmiş bir versiyonu, direğe monteli motorların, kanadın ön kenarına kadar uzanan ve dört pervaneyi çalıştıran motor kaportalarındaki dört çift 750 kW (1.000 hp) dizel motorla değiştirildiği Dornier Do 20'yi belirledi. 1936'da terfi ettirildi ancak hiçbir zaman tasarım çalışmasının ötesine geçemedi.

Almanya'nın orijinal Do X'i, mali açıdan sıkıntı çeken Dornier şirketinin artık işletememesinin ardından Alman ulusal havayolu şirketi Deutsche Luft Hansa'ya devredildi. Luft Hansa, 1932'de Almanya'nın kıyı kentlerinde gerçekleştirdiği başarılı turun ardından 1933'te Viyana, Budapeşte ve İstanbul'a bir Do X uçuşu planladı. Yolculuk dokuz gün sonra, Passau yakınlarında bir rezervuar gölünde uçan teknenin kuyruk bölümünün, başarısız ve aşırı dik bir iniş sırasında kopmasıyla sona erdi. Kaza başarılı bir şekilde örtbas edilmiş olsa da, Do X üç yıl boyunca hizmet dışı kaldı ve bu süre zarfında birkaç kez el değiştirip 1936'da Berlin'de yeniden ortaya çıktı.

Do X, 23-24 Kasım 1943 gecesi Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin hava saldırısında II. Dünya Savaşı sırasında yok edilene kadar bir sergi olarak kaldı. Yırtılmış kuyruk bölümünün parçaları Friedrichshafen'deki Dornier Müzesi'nde sergileniyor. Hiçbir zaman ticari bir başarı elde edemese de Dornier Do X, zamanının en büyük uçağıydı ve uluslararası yolcu hava hizmetinin potansiyelini ortaya koydu.

Lufthansa'nın Do X1a'sınınkine benzer bir kazada İtalyan Do X2, yalnızca bir ay sonra başarısız bir iniş sırasında kuyruk bölümünü kaybetti. 1934'te uçuşlar ve mürettebat takviyeleri azaltıldıktan sonra, 1935'te Marina di Pisa'da rafa kaldırıldı ve 1937'de hurdaya ayrıldı.