Kaderiye

Sorumluluk doğuran davranışlar konusunda insanın kendi eylemlerinin yaratıcısı olduğunu savunan siyasi ve itikadi bir mezhep. Kaderiye Mezhebi, Emeviler dönemindeki teslimiyetçi kader anlayışına tepki olarak doğmuştur. O dönemde idarecilerin yaptıkları zulüm ve haksızlıkları meşrulaştırmak için “her şey Allah’ın takdirine” bağlanıyor ve yönetime tepki kırılmak isteniyordu. “Allah her şeyi önceden belirlemiştir.”, anlayışını öne çıkaran bu düşünceye karşı Mabet elCüheni (ö. 80/699) insanın kendi kaderinin yaratıcısının kendisi olduğunu söylemiştir. Kaderiye’nin kaderle ilgili görüşleri daha sonraları Mutezile Mezhebi içinde kendisine yer bulmuştur. Allah’ın sıfatları, Kur’an-ı Kerim, büyük günah gibi konularda aşırı fikirler öne süren Kaderiye, ehlisünnet bilginlerince eleştirilmiştir. En çok eleştiriyi de, “İnsan kendi fiillerinin yaratıcısıdır.” deyip insana yaratıcılık sıfatı verdiklerinden dolayı almışlardır.