Hurufilik

Harflerden anlamlar ve hükümler çıkaran bir fırka, inanç sistemi. Hurufiliğin kurucusu olarak İranlı Fazlullah el-Hurufi (ö. 796/1394) kabul edilir. Hurufiliğe göre, birtakım harf ve rakamlar kutsal sayılmış ve bunlara çeşitli anlamlar verilmiştir. Hatta Allah’a ait sırların bu sayıların anlamlarında gizli olduğu söylenmiştir. Hurufilik inancının temellerinin, eski Hint, Yunan ve Mısır medeniyetlerine dayandığı söylenmiştir. Musevilik ve Hristiyanlık’ta da Hurufilik inancının olduğuna dair görüşler nakledilmiştir. Hurufiler bütün dinî hükümleri kendi düşünceleri doğrultusunda açıklamışlardır. Kelimeişehadet, namaz, oruç, hac ve zekât gibi emirler yorumlanmış ve rakamlar çerçevesinde açıklamalar yapılmıştır. Hurufilik, İran’da XIV. asır sonlarında Esterâbat çevresinde ortaya çıkmış, daha sonra Hindistan, Azerbaycan, Irak, Suriye, Anadolu ve Rumeli’ye geçmiştir. İran’da sık sık takibata uğrayan Hurufiler, inançlarını yaymak için Osmanlı devletine sığınmışlardır. Fazlullah’ın baş halifesi Ali el-Âlâ (ö. 822/1419), Anadolu’ya gelerek Hacı Bektaş tekkesine yerleşmiş ve Hurufiliği yaymaya başlamıştır. Hurufilerin inançları, Bektaşiler arasında “sır” adı altında yaygınlık kazanmıştır. Kutsal kitapları Fazlullah’ın yazmış olduğu “Cavidanname”dir.