Ürdün Haşimi Krallığı

Ürdün ya da resmi adıyla Ürdün Haşimi Krallığı (Arapça:el-Memleketü’l-Ürdüniyyetü’l-Hâşimiyye), Orta Doğu'da bulunan bir Arap ülkesidir. Kuzeyinde Suriye, kuzeydoğusunda Irak, güneyinde ve doğusunda Suudi Arabistan, batısında İsrail ve Batı Şeria yer almaktadır. Ürdün'ün resmî dini İslam, resmî dili Arapça'dır.

Ürdün'ün başkenti Amman'dır. İdari bölümleri 12 eyaletten oluşmaktadır. Bu eyaletler; Ajlun, Al Aqabah, Al Mafraq, Amman, At Tafilah, Az Zarqa, Irbid, Jarash, Ma'an ve Madaba'dır. Ülkenin önemli şehirleriyse başkent Amman başta olmak üzere Akabe, Petra, Zerka ve İrbin'dir.

Bayrak​

Ürdün bayrağı, ana hatlarını I. Dünya Savaşı boyunca Osmanlı Devleti'nden bağımsızlığı almak için başlatılan Arap İsyanları'nın simgesi olan bayraktan alır. En üstte siyah, ortada beyaz ve en altta yeşil renklerde üç yatay çizgi ve bunlar ile bağlantılı, bayrağın solunda kırmızı bir üçgenden oluşur. Bayrakta bulunan üç dikey şeridin renkleri sırası ile Abbasî, Emevî ve Fatımî halifelerini simgeler. Kırmızı üçgenin simgesi ise Haşimîler ve Arap İsyanları'dır. Bayrağı Arap İsyanları'nın simgesi olan bayraktan ayıran tek fark kırmızı üçgenin uç kısmında bulunan yedi köşeli yıldızdır. Bu yıldızın da temsil ettiği iki farklı olgu vardır. Birincisi Kuran-ı Kerim'deki ilk sure olan ve 7 ayetten oluşan Fatiha Suresi'ni temsil ettiğidir, ikincisi ise Arap halkının birliği umududur. Bazen bu yedi köşeli yıldızın her bir köşesinin başkent Amman'ın üzerinde kurulu olduğu yedi tepeyi temsil ettiği düşünülür.

Tarih​

Tarih boyunca Asur, Babil, Pers, Roma gibi çeşitli kavim ve devletlerin etkisi altında bulunan Ürdün, 7. yüzyılda Arapların eline geçmiştir. 12. yüzyılda Haçlılarla Müslümanlar arasında yaşanan savaşlardan sonra 16. yüzyılda Ürdün, Osmanlı hâkimiyetine geçmiştir. 1. Dünya Savaşı sonunda İngilizler'in hâkim olduğu Ürdün, 1946'da tam bağımsızlığına kavuşmuştur. 1994'te Kral Hüseyin'in İsrail ile ülkesi arasındaki gerginliği sona erdiren bir deklarasyon imzalaması ve ABD ile yakınlaşması, bazı Arap ülkelerini gücendirmiş ve Suudî Arabistan'la gergin olan ilişkiler düzelme sürecine girilmiştir. 1999 yılında Kral Hüseyin'in ardından tahta oğlu Kral Abdullah geçmiştir.

Ekonomi​

Ürdün, ekonomi bakımından Arap Ortadoğusu'nun en geri kalmış ülkesidir. Ekonomisi büyük oranda dış yardıma bağlı durumdadır. Ülke ekonomisinin başlıca kaynağı tarımdır. Ancak İsrail’in verimli toprakların üçte birini işgal etmesinden büyük ölçüde etkilenmiştir. Buna rağmen az da olsa tahıl, çeşitli sebze ve meyveler, mercimek, zeytin, tütün gibi ürünler yetiştirilmektedir. Kuru tarım yapılan yerlerde buğday ve arpa olmak üzere tahıllar ve zeytin yetiştirilmektedir. Tekstil, çimento ve gıda sanayileri gelişmiş olan ülkeye en fazla gelir sağlayan alan turizmdir.

Coğrafya​

Orta Doğu, Suudi Arabistan'ın kuzeybatısında bir ülke olan Ürdünün coğrafi konumu: 31 00 Kuzey enlemi, 36 00 Doğu boylamıdır. Yüzölçümü: 92,300 km², Sınır komşuları: Irak 181 km, İsrail 238 km, Suudi Arabistan 728 km, Suriye 375 km, Batı Şeria 97 km'dir.

Doğal kaynakları fosfat, potas olup petrol yönünden zengin değildir.

Ürdün arazisinin çoğu, genel anlamı ile, çöl topraklarından oluşur. Doğusunda yüksek araziler, Batısında ise; Ürdün Nehrinin güneyi ve kuzeyinde Büyük Rift Vadisi yer alır. Ürdün arazisi; Alçak Rift Vadisi, Yüksek dağlık gölgesi ve çöl platosu olmak üzere üç kısımdan oluşur.

Ürdün'ün bu alçak bölgesi Yermuk Nehrinden Akabe Körfezine kadar olmak üzere 370 km²'den oluşur. Ürdün Nehri bu alçak bölgenin bir bölümünden geçer ve Ölü Deniz'e dökülür.

Ürdün'de yüksek bölgeler, Ürdün Vadisi ile Doğu Çölü arasında oluşmaktadır. Yüksek bölgeler halka şeklinde birbirine geçmiş bir plato, tepeler ve dağ zirvelerinden oluşur ve kuzeyde Yarmuk Nehri ile güneyde Suudi Arabistan ve Ürdün arasına kadar uzanır. Dağların ortalama yükseltisi deniz seviyesinden yaklaşık 1200 metreye ulaşır ve kademeli olarak azalır. Dağlık bölgeler kuzeyden güneye doğru uzanan birçok vadilerden oluşur. Bu bölgeye de Aclun, Balga, Kerak ve Mean bölgesi denir. Buna ek olarak Aclun bölgesinin yükseltisi yaklaşık ortalaması deniz seviyesinden 850 metre yükselir. Aynı zamanda Güney bölgesinden bir parçayı da içerisine alır.

İklim​

Ürdün, Akdeniz havzası ve kurak çöl arazisinin karışımı bir iklime sahiptir. Zira ülkenin kuzey ve güney bölgelerinde Akdeniz iklimi hakim olurken, ülkenin geri kalanında çöl iklimi hüküm sürer. Genel anlamı ile yazın hava sıcak ve kurak iken, kışın nemli ve ılımandır.

Ürdün'de iklim çeşitliliği bulunmaktadır. Zira, Ürdün Vadisinde kurak tropikal iklim, yüksek dağlık bölgelere sıcak iklim hakim olurken ülkenin diğer bölgelerindeki dağlık bölgelere ılıman hava hakim olabilir.

Dil​

Ürdün'ün resmî dili okullarda da okutulan Arapçadır. Ürdünlü öğrencilerin çoğu Ürdün lehçeleri ile konuşurken bu lehçeler İngilizce, Fransızca ve Türkçe gibi dillerden etkilenmiştir.

İngilizce resmî statüde olmasa da ülke de en çok konuşulan ikinci dildir ve tekstil, iletişim, bankacılık, eğitim gibi alanlarda en çok konuşulan dildir.

Hepsi olmasa da çoğu özel okulda Arapçanın yanında İngilizce olarak da dersler okutulmaktadır. Fransızca ise birçok özel okulda seçmeli olarak okutulmaktadır.

Din​

Ürdün'de resmî din İslam'dır ve halkın yaklaşık %92'lik kesimi Müslümandır. Müslümanların da çoğunu Sünniler oluşturur. Ürdün, vatandaşlarını din seçmede özgür kılmıştır ancak azınlık grupların haklarının gözetilmesi konusunda eksik kalmıştır. Müslümanlar, diğer dinlerden olan özellikle de misyoner insanları İslam'a davet etmek için çaba göstermektedirler.

Lagatum şirketinin araştırmasına göre, Ürdünlülerin %46.2'si düzenli olarak din hizmetlerine katılmaktalar.

Ürdün, yerli Hristiyan azınlığa sahiptir. Hristiyanlar 1950 yılında nüfusun %30'unu oluşturmaktalardı.

Diğer din azınlıklarından olan Bahailik ve Dürzîlik de Ürdün'de bulunmaktadır. Dürzîler genellikle Ezrag şehrinin Güneyinde toplanmışlardır. Ürdün Vadisinde bulunan Adassiyeh köyü ise Bahailerin genellikle toplandıkları yerdir.

Eğitim​

Ürdün'de 2010 sayımlarına göre okuma yazma oranı %92.6 idi. Ürdün eğitim sistemi iki yıllık okul öncesi eğitim, on yıllık zorunlu eğitim, iki yıllık lise eğitimi daha sonra da üniversite eğitimden oluşmaktadır. Ürdün, devlet harcamalarının %20.5'ini eğitim alanında yapması ile Türkiye ve Suriye'den önce gelmektedir. Bu oran Türkiye'de %2.5, Suriye'de ise 3.86 oranındadır. Orta okula kayıt oranı %63'den %97'ye yükselmiş ve liseye kayıt oranı ise %79'dan %85'e yükselmiştir.

Ürdün'de bir milyon kişiden iki bin kişisi araştırmacıdır. Bu oran gelişmiş ülkelerde ise bir milyon kişide beş bin kişidir. 2011 Global büyüme oranına göre, Ürdün, Orta Doğu'da Katar ve Birleşik Arap Emirliklerinden sonra 3. sıradadır.

Krallık 10 devlet ve 16 özel üniversiteye sahiptir. Buna ek olarak 14'ü devlet 24'ü özel olmak üzere 28 koleje sahiptir. Ürdün'de her sene 200.000'den fazla öğrenci üniversiteye kayıt olmaktadır. Bu 200.000 sayısına ilaveten bazı öğrencilerde Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık'ta üniversiteye kaydolmaktadır. Ürdün'de; Alman-Ürdün Üniversitesi, Colombia Üniversitesi, NYIT, DePaul Üniversitesi ve Madaba Amerikan Üniversitesi gibi birçok uluslararası üniversite vardır. Aynı zamanda Ürdün'e George Washington Üniversitesi de bir tıp üniversitesi şeklinde açılması planlanmaktadır.

Webometrics Dünya Üniversiteleri sıralamasına göre; Ürdün Üniversitesi 1507. sırada ve Yarmouk Üniversitesi 2165. sırada bulunmaktadır.

Ürdün İnternet kullanımı açısından Arap ülkeleri arasında ilk sıradadır. Ürdün'ün yaklaşık %75'i İnternet kullanmaktadır.

Kültür​

Ürdün halkının yarısını Filistinliler oluşturmaktadır. Komşu ülkelerde yaşanan savaşlardan dolayı göç alan ülkede etnik gruplar arasında kültür farklılıkları veya uyumsuzluk görülmemektedir. Filistinliler Ürdün'de üst düzey görevlere gelmekte zorluk çekseler de halk arasında bir anlaşmazlık olmamaktadır. Ürdün sokaklarında kafeler ve bira içilen publar bulmak mümkündür.Ülke halkının büyük çoğunluğu İngilizce konuşabilmektedir. Ürdün'de erkeklerin 4 kadınla evlenmeleri yasal olarak mümkün olsa da şehirde bu duruma pek rastlanmamaktadır. Ülkede genel olarak barış ortamı hâkimdir veülkeArap Baharı'ndan çok etkilenmemiştir. Ancak ülkenin başkenti Amman'da her cuma Al-HuseyniCami önünden belediye meydanına kadar bir yürüyüş yapılarak kralın yetkilerinin bir kısmından vazgeçmesi istenmektedir.

Mutfak​

Ürdün mutfağında genelde koyun ya da tavuk eti tercih edilmektedir. Kıtır pideler, domates, marul, salatalık ve sumaktan yapılan fattoush salatası, haşlanmış nohutun içerisine tahin, kimyon, limon suyu ilave edilerek yenen humus, hem tavuklu hem etli yapılan bol baharatlı pilavlı yemek maklube Ürdün mutfağının en meşhur yemekleri arasındadır. Kuzu etiyle yapılan ve yanında pilavla sunulup tek elle yenilen mansaf, galayet bandora adındaki et sote, tavuk ve et dönerin Arap mutfağına göre hazırlanmış hali lavaş ekmeği arasında servis edilen shawarma, çölün altında pişirilen kuzu tandır Ürdün mutfağının vazgeçilmezlerindendir.

Ülkede en çok tüketilen içecekse çaydır. Genelde şekerli olarak sunulan çayın yanı sıra naneli limonata da çok tüketilmektedir. Ülkenin Carakale adında yerel bira markası da vardır. Ayrıca rakıya benzeyen fakat sek tüketilen Arak adında alkolleri vardır. Ülke genelinde nargile çok yaygındır.

Ürdün’de Bulunan Türkiye Dış Temsilcilikleri​

Amman Büyükelçiliği
Abbas Mahmoud Al-Aqqad St.31 P.O.BOX 2062 Jabal Amman 11181 Amman - Jordan
Telefon:
+962 6 5002 325 (Santral)
+962 6 5002 326
+962 6 5002 327
Türkiye'den aramalarda Türkiye içi ücret ödeyerek aramak için: 0 (312) 218 60 71 (dahili 347)
Nöbetçi / Acil Durum Telefonu: +962 77 727 82 93
Faks: 00 962-6 461 23 53
E-Posta: [email protected]
Görev Bölgesi: Ürdün