Soğuk Savaş

Soğuk Savaş, İkinci Dünya Savaşı sonrası Sovyetler Birliği'nin önderliğinde Doğu Bloku ve ABD'nin önderliğinde Batı Bloku (ABD ve NATO ile ittifak olan ülkeler) kuvvetleri ve diğerleri arasındaki jeopolitik gerginlik durumudur. Tarihçiler zaman çizelgesi hakkında tam olarak bir fikir birliği sağlayamamış olsa da Soğuk Savaş döneminin 1947 yılında Truman Doktrini ile başladığı ve 1989 yılında Doğu Avrupa'da komünizm rejimlerinin ve 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin çöküşü ile sona erdiği kabul edilir. Soğuk Savaş olarak adlandırılmasının sebebi her iki tarafın da birbirlerine direkt olarak savaş açmaması bunun yerine birbirlerini bölgesel olarak desteklediği vekalet savaşları şeklinde olmasıdır.

Soğuk Savaş Tarafları​

Nazi Almanyası'na karşı aynı safta savaşan Sovyetler Birliği ve ABD, savaşın ardından farklı ekonomik ve siyasi adımlar izledi. Sovyetler Birliği Komünist Parti tarafından yönetilen Marksist Leninist bir ülkeyken ABD kapitalizm merkezli bir yönetim anlayışını benimsiyordu. Sovyetler Birliği'nde Komünist Parti medya, ordu, ekonomi ve daha birçok kurumu kontrol altında tutuyordu. Sovyetler Birliği ayrıca Doğu Bloğu ülkeleri üzerinde de önemli bir etkiye sahipti. Dünyanın dört bir yanındaki Komünist partileri ekonomik olarak destekleyen Sovyetler Birliği zaman zaman Komünist Çin ile de yarışıyordu. Batı Bloğu'ndaki birinci dünya ülkeleri ise liberal demokrasiyi benimseyen, medya ve kurumların özgür olduğu yerlerdi. Fakat bu ülkelerin ekonomik güçleri üçüncü dünya ülkelerini bir anlamda sömürerek güçleniyor ve muz cumhuriyetleri üzerinden ekonomik güç sağlıyordu.

Soğuk Savaş döneminde Bağlantısızlar Hareketi adlı tarafsız küçük bir blok da ortaya çıkmıştı. Bağlantısızlar Hareketi'ne taraf olan ülkeler Doğu ve Batı Bloğu ülkelerle iyi ilişkileri sürdürmeyi hedefliyordu. Sovyetler Birliği ve ABD geniş çaplı bir savaşın içine asla girmedi fakat her ihtimale karşı her iki süper güç de nükleer silahlar geliştirdi. Her iki tarafın da nükleer stratejisi bulunuyordu. Bu sebeple her iki tarafın da birbirlerine doğrudan saldırı konusunda çekinceleri bulunuyordu. Direkt olarak saldırmaktan kaçınan iki süper güç bunun yerine askeri kuvvetleri, ürettikleri silahlar, uzay yarışları ve psikolojik savaş yöntemi ile güç gösterisi yapmayı tercih ediyordu.

Soğuk Savaşın Başlangıcı​

Soğuk Savaş'ın ilk dönemi İkinci Dünya Savaşı sona erdikten iki yıl sonra başladı. Sovyetler Birliği Doğu Bloğu ülkeleri üzerinde yaptırım gücünü artırırken ABD ise Sovyetler Birliği'ne karşı koyabilmek için küresel anlamda çevreleme politikalarını izliyordu. ABD bu kapsamda Batı Avrupa ülkelerine askeri ve ekonomik yardımlarda bulundu ve Yunanistan İç Savaşı'nda anti komünist tarafı destekledi ve NATO'yu kurdu. 1948 ve 1949 yıllarında Berlin Ablukası Soğuk Savaşı'n ilk ciddi kriz konusu oldu. Çin İç Savaşı'nda komünist tarafın zaferi ve 1950 ve 1953 yıllarındaki Kore Savaşı sayesinde her iki taraf da destek kazandı. Sovyetler Birliği ve ABD, Latin Amerika üzerinde etkiyi artırmak ve Afrika ve Asya ülkelerini sömürge durumundan çıkarmak için birbirleriyle mücadele etti. 1956 yılında Macaristan Devrimi, Sovyetler Birliği tarafından durduruldu. 1956'daki Süveyş Krizi, 1961'deki Berlin Krizi ve 1962'deki Küba Füze Krizi Soğuk Savaşı daha da körükledi. 1960 yılında Çin-Sovyet ayrılığı ile beraber komünist bloktaki ülkelerde ayrışmalar yaşandı. ABD tarafında olan ülkeler, özellikle Fransa, daha fazla bağımsızlık fikrini savundu. Sovyetler Birliği Çekoslovakya'daki 1968 Prag Baharı liberalleşme hareketini bastırdı. 1955 ve 1975 yılları arası devam eden Vietnam Savaşı'nda ise ABD destekli Vietnam Cumhuriyeti bozguna uğratıldı.

Soğuk Savaşın Sonu​

1970'li yıllar itibariyle her iki taraf da daha stabil ve tahmin edilebilir uluslararası sistem için birbirleriyle iletişime geçmeye başladı. Bu dönemde Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri ve ABD ile Çin'in, Sovyetler Birliği'na karşı ağırlık kazanması için açık görüşmelerine sahne oldu. Ülkeler arası huzur dönemi 1979'da Sovyetler Birliği ve Afganistan Savaşı'nın patlak vermesiyle sona erdi. 1983'te ise Sovyetler Birliği'nin Kore Hava Yolları'na ait 007 nolu uçağı vurması ve NATO birliklerinin Able Archer 83 tatbikatını yapması tansiyonu tekrar artırdı. ABD, ekonomik durgunluk yaşayan Sovyetler Birliği üzerinde diplomatik, askeri ve ekonomik baskıları daha da artırdı. 1980'lerin ortalarında yeni Sovyet lideri Mihail Gorbaçov, ''Perestroyka'' ve ''Glasnost'' adlı liberalleşme reformu paketlerini duyurdu ve Afganistan'da Sovyetler Birliği işgali böylece sona erdi. Doğu Bloğu ülkelerinde, özellikle Polonya'da, ulusal bağımsızlık talepleri de artmaya başladı. Gorbaçov, Varşova Paktı'na taraf olan ülkelerin rejimlerini desteklemeyi reddetti. 1989 yılında orta ve Doğu Avrupa'daki komünist rejimler bir bir çöktü. Sovyetler Birliği'ni yöneten Komünist Parti de kontrolü kaybetti ve Ağustos 1991'de gerçekleşen ve sonuçsuz kalan darbe girişiminin ardından yasaklandı. Böylece Sovyetler Birliği resmi olarak Aralık 1991'de parçalandı ve Moğolistan, Kamboşya ve Güney Yemen'deki komünist rejimler de çöktü. ABD dünyanın tek süper gücü olarak ayakta kalmayı başardı. Soğuk Savaş dönemi bu şekilde sona erdi.